Vẻ đẹp của đồ gốm không thay đổi qua thời gian. Làng gốm "Ontayaki" ở tỉnh Oita

Làng gốm mang âm sắc của những chiếc cối giữa các dãy núi

Thành phố Hita, tỉnh Oita có nền văn hóa dân gian phong phú từ thời kỳ Edo.

Ở khu vực phía Bắc là những dãy núi sừng sững chia tách tỉnh Fukuoka và tỉnh Oita. Nằm giữa các dãy núi đó là ngôi làng nơi lưu giữ và bảo tồn nghề gốm truyền thống đã hơn 300 năm. Người ta thường gọi ngôi làng đó là Ontayaki no sato.

Photo by Pixta

Trong không gian nhỏ hẹp giữa các dãy núi là các xưởng gốm nằm kề nhau. Lò nung gốm ở khu vực Ontayaki có 10 lò. Để bảo tồn phương pháp thủ công truyền thống này, người ta đã không tăng số lượng lò nung gốm thêm nữa, từ bố mẹ sẽ lưu truyền cho 1 người con kỹ thuật làm gốm qua các thế hệ.

Khi đến làng, các bạn sẽ chú ý trước tiên đến âm thanh và mùi hương lạ kỳ phát ra. Âm thanh như tiếng gõ vào vật gì đó theo nhịp điệu nhất định và mùi hương như thứ gì đó đang được nung cháy,...

Nơi phát ra âm thanh chính là ở đây. Dụng cụ này được gọi là Karausu (cối giã). Người ta đã sử dụng dòng nước để lấy đất, tạo ra đất sét là nguyên liệu của đồ gốm Ontayaki.

Khói trắng bay lên từ ống khói tạo ra mùi hương đó. Đây là mùi hương của khói bay lên khi nung gốm Ontayaki.

Dụng cụ đơn sơ cảm nhận được sự ấm áp của đất

Ontayaki được biết đến nhờ sự bảo tồn rất tốt phương pháp thủ công truyền thống từ sơ khai khi được tạo ra. Các dụng cụ đơn sơ có thể cảm nhận được sự ấm áp của đất, các hoa văn mang tính hình học được thể hiện bằng dao trộn kim loại là những đặc trưng của đồ gốm.

Vốn dĩ đồ gốm này được tạo ra một cách bí mật trong ngôi làng nhưng vào thời kỳ Minh Trị, Yanagi Muneyoshi người dẫn đầu phong trào vận động sản phẩm thủ công mỹ nghệ đại chúng tại Nhật Bản đã phát hiện ra giá trị mỹ thuật và vẻ đẹp của đồ gốm này, nhà nghệ thuật gốm của Anh có tên Bernard Leach đã đến đây học nghề làm gốm và đồ gốm này đã được biết đến trên toàn thế giới.

Đồ gốm này không có sự lộng lẫy như đồ gốm Aritayaki nhưng chính sự đơn sơ, mộc mạc của nó lại trở nên thân thuộc trên bàn ăn thông thường và trong cuộc sống thường ngày.

Cách làm đồ gốm Ontayaki

Nhật Bản có nhiều loại đồ gốm nổi tiếng trên cả nước nhưng loại đồ gốm được lưu giữ cách làm nguyên sơ như ngày xưa cho đến nay thì ngoài đồ gốm Ontayaki ra chỉ có 1 số ít thôi.

Những người thợ gốm Ontayaki ngày nay cũng hoàn toàn không sử dụng máy móc nào, chỉ sử dụng sức người và sức thiên nhiên như ngày xưa để làm gốm.

Đồ gốm Ontayaki là loại đồ gốm kế thừa những gì tốt đẹp không hề thay đổi. Tôi xin giới thiệu một cách đơn giản cách làm đồ gốm Ontayaki.

Trước tiên là phải làm đất thích hợp để làm gốm.

Đây là đất được đào lên từ núi. Tại làng Ontayaki, các lò nung sẽ cùng nhau mua núi và đảm bảo đất phù hợp để làm đồ gốm Ontayaki.

Sau đó sẽ đập vỡ đất tơi ra bằng cối giã.

Đây là công đoạn lọc đất đã được làm vỡ, chỉ lấy những hạt nhỏ nổi trên nước.

Đây là đất mềm mịn. Sau đó cần phải làm khô nước, để tạo ra đất có thể thao tác tạo hình.

Kỹ thuật truyền thống được kế thừa

Tôi đã đến xưởng gốm để xem cảnh làm gốm. Thời gian tôi đến đây là buổi sáng nên có thể cảm nhận được sự mát mẻ ở đây.

Trong xưởng gốm đã có người thợ trẻ đang xoay bàn xoay một mình (bàn xoay sử dụng bằng cách xoay trục bằng chân). Anh ấy là Sakamoto Takuma. Người thợ gốm trẻ tuổi mới chỉ 21 tuổi. Anh bắt đầu học làm thợ gốm lúc 18 tuổi, và đã tạo ra vô số sản phẩm gốm.

Ông Sakamoto Takumi, trưởng Hiệp hội gốm Ontayaki, một nghệ nhân gốm được biết đến là "100 năm mới có 1 người như vậy" đã nhận giải thưởng tại triển lãm các sản phẩm thủ công truyền thống của Nhật Bản vào năm 2015.

Đây là giải thưởng rất vinh dự mà thông thường những nghệ nhân có kinh nghiệm ngoài 60 tuổi trở lên mới nhận được.

Trước mắt các bạn đã hình thành cái bát khá to trong phút chốc. Người thợ gốm sẽ tạo hình, làm khô, và trang trí bằng cách tráng men,...đến khi có thể cho vào lò nung. Sau đó sản phẩm sẽ được nung liên tục trong 2 ngày tại lò gốm tại các xưởng hoặc lò gốm chung của ngôi làng là hoàn thành.

Anh Takuma: "Từ khi còn nhỏ tôi đã chơi nặn đất cạnh bố tôi đang làm việc tại đây. Các lò gốm Ontayaki là một gia đình, là những người đồng hành cùng nhau làm gốm Ontayaki. Chúng tôi cũng có thể cùng nhau sử dụng cối giã, lò nung,...Ngày nay những lò gốm cũng có mối quan hệ tốt đẹp, toàn thể ngôi làng cùng nhau lưu giữ gốm Ontayaki."

Tôi cũng đã có cuộc trò chuyện với ông Sakamoto Takumi là trưởng Hiệp hội gốm.

Ông Takumi: "Onta vẫn luôn bảo tồn và lưu giữ phương thức làm gốm từ xa xưa. Chúng tôi làm gốm chỉ bằng sức thiên nhiên và con người nên không thể sản xuất với số lượng lớn như ở các làng khác. Chúng tôi cũng không thể tiếp đón du khách với số lượng lớn như một nơi thăm quan du lịch được. Nhưng cũng chính vì thế mà tôi hy vọng các bạn có thể cảm nhận được những gì tốt đẹp của đồ gốm không thay đổi qua thời gian. Các bạn có thể đặt thức ăn, các món đã chế biến bằng sức thiên nhiên lên đồ gốm được làm bằng sức thiên nhiên. Tôi nghĩ rằng điều đó mang lại hạnh phúc và sức khỏe".

Làng gốm Ontayaki nằm ở giữa núi nên nếu không có ô tô thì không tiện đi lại. Nhưng cũng chính vì thế mà nơi đây vẫn còn lưu giữ lại không khí của vùng đồi núi Nhật Bản và không gian yên bình không giống như khu du lịch.

Các bạn hãy thử đến thăm ngôi làng Ontayaki để tiếp xúc với không khí ôn hòa, dễ chịu của ngôi làng trên núi và phương thức thủ công truyền thống của Nhật không thay đổi qua thời gian.