ชมเทคนิคและศิลปะการตีเหล็กแบบดั้งเดิมของญี่ปุ่นที่ร้านตีเหล็ก ซาซุเกะ ในโอซาก้า

"ซาซุเกะ (Sasuke)" ร้านตีเหล็กที่สืบทอดมาตั้งแต่ศตวรรษที่ 19

เมืองซาไก (Sakai) รู้จักกันดีในฐานะแหล่งผลิตของใช้จากเหล็กประเภทของมีคมชั้นนำของญี่ปุ่น ว่ากันว่า เริ่มจากราวศตวรรษที่ 5 เมื่อช่างตีเหล็กจากทั่วญี่ปุ่นได้รวมตัวกันเพื่อทำอุปกรณ์ที่ใช้ในการสร้างโคะฟุน (Kofun*) เมื่อกาลเวลาผ่านไปถึงยุคเซ็นโกคุ (ยุคสงครามกลางเมือง) ในศตวรรษที่ 16 ก็กลายมาเป็นแหล่งผลิตอาวุธพวกดาบและปืนคาบศิลา กระทั่งเข้าสู่ศตวรรษที่ 19 ซึ่งเป็นยุคที่สงครามสิ้นสุดลง บริเวณดังกล่าวจึงได้กลายเป็นแหล่งผลิตของใช้ในชีวิตประจำวันอย่างมีดทำครัว

"ซาซุเกะ" เป็นร้านตีเหล็กที่ตั้งขึ้นในปี 1867 คุณฮิราคาวะ ยาซึฮิโระ ช่างทำกรรไกรแบบดั้งเดิมเพียงคนเดียวในญี่ปุ่น และเป็นเจ้าของร้านรุ่นที่ 5 ผู้สืบทอดและพัฒนาเทคนิคการทำกรรไกรตัดไม้ดั้งเดิมของร้านเก่าแก่แห่งนี้ โดยบริหารงานร้านร่วมกับคุณโทมิโกะผู้เป็นภรรยา
*1: โคะฟุน ... สุสานโบราณของตระกูลขุนนางญี่ปุ่น มีขนาดเล็กใหญ่แตกต่างกันไป

ไปทดสอบความคมที่คมจนน่าตกใจกัน

กรรไกรของร้านซาซุเกะมีเสน่ห์ที่ความคม ตอนที่ผู้เขียนไปเก็บข้อมูลได้ทดลองตัดกระดาษดู แทบไม่รู้สึกว่าใบมีดของกรรไกรกระทบกันเลย ก็ตัดกระดาษได้เบามือจนแทบไม่รู้ถึงเสี้ยววินาทีที่ใบมีดตัดเข้าไปในตัวกระดาษ เป็น "ความคม" ที่ไม่เคยสัมผัสมาก่อนเลยในชีวิตเหมือนใบมีดที่ตัดลงไปโดยไม่ทำให้เซลล์กระดาษเสียหาย

กรรไกรทั่วไปใบมีดสองใบมีการเสียดสีกันในแนวราบ แต่กรรไกรของซาซุเกะจะวางใบมีดบิดทำมุมเล็กน้อยคลายใบพัดเพื่อให้เกิดจุดเสียดสีกัน ว่ากันว่าการบิดมุมของใบมีดแบบนี้เป็นเทคนิคที่ทำให้เกิดความเฉียบคมที่ยอดเยี่ยมเพียงหนึ่งเดียว

เพื่อสร้างความคมที่สมบูรณ์แบบนี้ต้องปรับมุมบิดของใบมีดทั้งสองอย่างประณีต ขั้นตอนสำคัญมากนี้ต้องทำด้วยมือเท่านั้นเพื่อทำให้ได้ความคมตามมาตรฐานของร้าน เนื่องจากต้องใช้เทคนิคขั้นสูงจึงต้องใช้เวลามากกว่า 1 อาทิตย์ในการทำกรรไกรแต่ละเล่ม

เอกลักษณ์เรื่องความคมของกรรไกรซาซุเกะเป็นที่ยอมรับแม้ในต่างประเทศ ในการจัดแสดงที่ฝรั่งเศสได้มีการแนะนำกรรไกรโดยสาธิตการตัดให้ดู ทำให้ผู้ชมประทับใจกับ "ความคมที่ยอดเยี่ยม" ของกรรไกรจากร้านแห่งนี้

คุณฮิราคาวะมองย้อนกลับไปถึงช่วงเวลาดังกล่าวว่า "แม้จะใช้เวลาทำค่อนข้างมาก แต่รู้สึกดีใจมากที่ทำให้ต่างชาติยอมรับคุณค่าในกรรไกรของเราได้" แม้ในขณะนี้ช่างฝีมือต่างๆ ทั่วโลกก็สั่งซื้อและเดินทางมาชมการทำกรรไกรที่ร้านด้วย

บรรยากาศการทำกรรไกรที่เมืองซาไก แหล่งผลิตของมีคมชั้นนำในญี่ปุ่น

สามารถชมขั้นตอนการผลิตกรรไกรที่ร้านซาซุเกะได้โดยจองล่วงหน้า ระหว่างชมเราจะได้เห็นการทำกรรไกรด้วยมือ บรรยากาศภายในร้าน กลิ่นไอของสถานที่จริง ซึ่งถ้าไม่ไปถึงที่ก็ไม่มีทางได้สัมผัส

กรณีที่อยากจะไปชมขั้นตอนการผลิตที่ซาซุเกะ อาจมีช่วงที่ทางร้านไม่สะดวก กรุณาอีเมลสอบถามทางร้านเกี่ยวกับวันและจำนวนคนที่จะไปก่อนนะ ถ้าให้อธิบายขั้นตอนการทำอาจยาก แต่ถ้าเป็นการโต้ตอบแบบง่ายๆ ภรรยาของคุณฮิราคาวะจะใช้แอปพลิเคชั่นแปลภาษาช่วยสื่อสารได้ครับ

การผลิตกรรไกรแบ่งเป็น 6 ขั้นตอนใหญ่ๆ

1. "การทำส่วนคมมีดกับส่วนตัวเหล็ก (地金・刃金づくり Jigane/Hagane-tsukuri)" เป็นการทำชิ้นส่วนคมของใบมีดกับส่วนโครงกรรไกรที่เป็นเหล็ก
2. "การประกอบส่วนคมมีด (刃金付け Hagane-tsuke)" เป็นการติดชิ้นส่วนคมมีดกับส่วนโครงกรรไกร
3. "การตีขึ้นรูป (仕上げ打ち Shiage-uchi)" เป็นการขึ้นรูปส่วนของคมมีด
4. "การดัด (曲げ Mage)" เป็นการดัดส่วนที่จับให้โค้งมน
5. "การเผา (焼き入れ Yaki-ire)" เป็นการเผาด้วยความร้อนอุณหภูมิสูงแล้วทำให้เย็นลงด้วยน้ำเพื่อเพิ่มความแข็งแรงให้เหล็ก
6. "การลับใบมีด (研ぎ Togi)" เป็นขั้นตอนที่ทำให้ใบมีดคมยิ่งขึ้น

ตอนที่ผู้เขียนไปเก็บข้อมูลได้ชมขั้นตอน "การประกอบส่วนคมมีด" และขั้นตอน "การตีขึ้นรูป" ในการทำมีดทำครัว

"การประกอบส่วนคมมีด" ขั้นตอนที่น่าตื่นเต้นกับประกายไฟที่กระจาย!

นี่เป็นขั้นตอนการทำโครงกรรไกรจากเหล็กอ่อนเรียกว่า "จิกาเนะ (地金 Jigane)" แล้วติด "ฮากาเนะ (刃金 Hagane)" เข้ากับส่วนที่เป็นใบมีด การผสมผสานวัสดุที่ต่างกันสองชนิดอย่างจิกาเนะกับฮากาเนะนี้เป็นเทคนิคการผลิตแบบดั้งเดิมของญี่ปุ่น มีความโดดเด่นที่เพิ่มความแข็งแรงทนทานและความคมให้มากขึ้น ว่ากันว่าเป็นวิธีการแบบเดียวกับการทำดาบญี่ปุ่น

นำจิกาเนะที่ติดฮากาเนะแล้วเผาในเตาจนเป็นสีแดง นำออกมาตีซ้ำหลายๆ ครั้ง ช่วงที่นำออกจากเตา จิกาเนะต้องมีอุณหภูมิสูงถึง 1,000 องศา ซึ่งคุณฮิราคาวะผู้มีประสบการณ์จะดูจากสีว่าเผาได้ที่แล้วหรือยัง

เสน่ห์ในขั้นตอนประกอบส่วนคมมีดคือประกายไฟที่กระเด็นในตอนที่นำชิ้นส่วนออกมาจากเตาเผาแล้วตี เป็นขั้นตอนที่ไม่ควรพลาดตอนมาชมการทำกรรไกรครับ

"การตีขึ้นรูป" ขั้นตอนซึ่งเต็มไปด้วยความปรารถนาที่ว่า อยากให้ใช้งานไปได้นานๆ

ช่างจะตีและปรับแต่งใบมีดให้ได้รูปด้วยค้อน ตอนที่ผู้เขียนไปเก็บข้อมูลเป็นช่วงที่ช่างกำลังตีขึ้นรูปมีดทำครัวอยู่ ในกรณีของมีดทำครัว สิ่งสำคัญที่ต้องพิจารณาด้วยคือหลังจากซื้อแล้วต้องลับให้คมได้ด้วย

ช่างจึงปรับแต่งคมมีดให้อยู่ในมุมพอดีที่สัมผัสกับมีดลับหิน ทำให้ไม่ว่าใครก็สามารถลับมีดในมุมที่เหมาะสมได้

นำงานเทคนิคของช่างฝีมือกลับบ้านกัน

มีดทำครัวที่เหมือนกับดาบญี่ปุ่น

ที่ร้านมีมีดทำครัวหลากหลายรูปแบบตามลักษณะการใช้งาน เช่น มีดขนาดเล็ก (ราคาตั้งแต่ 23,100 เยนขึ้นไป) มีดปอกเปลือกผัก (ราคาตั้งแต่ 19,800 เยนขึ้นไป) เป็นโอกาสล้ำค่าที่สามารถซื้อหาสินค้าหัตถกรรมดั้งเดิมที่สืบทอดมาตั้งแต่สมัยเอโดะ นอกจากนี้ยังมีมีดที่ดีไซน์ให้ส่วนใบมีดเป็นลาย "ซึมินางาชิ (Suminagashi)" ลายศิลปะการไหลของน้ำหมึกญี่ปุ่น

กรรไกรที่คนชอบทำสวนอยากลองใช้ดูสักครั้ง

สำหรับคนที่ชอบตัดแต่งกิ่งไม้ในสวน อยากให้ซื้อกรรไกรตัดกิ่งไม้ของที่นี่มาลองใช้ตัดดูครับ! กรรไกรสำหรับทำสวนมีวางขายราคาตั้งแต่ 126,500 เยน การสั่งซื้ออาจใช้เวลาอยู่บ้าง ดังนั้นขอให้ยืนยันวันที่จัดส่งได้ก่อนสั่งซื้อนะครับ

วิธีการเดินทางไปซาซุเกะ

ท่านที่จะไปเที่ยวโอซาก้าและเกียวโต ขอแนะนำให้แวะไปที่ซาซุเกะดูครับ เพียงขึ้นรถไฟธรรมดาจากสถานีนัมบะ (Namba) สายนันไคโคยาะ (Nankai Koya Line) ไปลง "สถานีอาซาคายามะ (Asakayama)" ซึ่งเป็นสถานีที่ใกล้ร้านที่สุด

จากสถานีอาซาคายามะเดินไปซาซุเกะใช้เวลาประมาณ 3 นาที เมื่อออกจากที่ตรวจตั๋ว ลงบันไดทางขวา เลี้ยวขวาแล้วเดินตรงไป แล้วเลี้ยวซ้ายที่สี่แยกเล็กๆ ถัดไป จากนั้นเดินต่อไปเรื่อยๆ จะพบร้านอยู่ทางด้านขวามือ

บทส่งท้าย

ปัจจุบัน คุณฮิราคาวะในฐานะช่างตีกรรไกรชั้นนำของญี่ปุ่นยังคงทุ่มเทศึกษาเทคนิคใหม่ๆ เพื่อสร้างสรรค์งานที่ยอดเยี่ยมมากยิ่งขึ้น ผู้เขียนเองรอคอยที่จะได้เห็นว่า จากนี้ไป "ซาสึเกะ" จะเผยแพร่งานรูปแบบใดออกไปทั่วโลกนะ

ทางร้านซาซุเกะอยากให้ทุกคนได้เห็นสภาพสถานที่ผลิตกรรไกรจริงๆ ที่นี่จึงเป็นสถานที่น่าสนใจห้ามพลาด สำหรับผู้ที่อยากเห็นสถานที่จริงๆ ว่า งานฝีมือแบบดั้งเดิมของญี่ปุ่นเกิดขึ้นในสถานที่แบบไหน

อย่าลืมไปเยี่ยมชม ไปลองสัมผัสกรรไกรและมีดของร้านซาซุเกะที่คุณฮิราคาวะพัฒนากันดูนะครับ

ซาสึเกะ

〒590-0004 3-4-20 Kitashimizu-cho, Sakai-ku, Sakai-shi, Osaka ซาสึเกะ

In cooperation with Sasuke