คาตาโอกะเบียวบุ ร้านทำฉากบังตาญี่ปุ่นหนึ่งเดียวในโตเกียว

ช่างทำเบียวบุ ผู้สืบทอดศิลปะแบบดั้งเดิม

เบียวบุคือฉากบังตาที่ใช้สำหรับกั้นแบ่งพื้นที่หรือใช้ตกแต่งห้องมาตั้งแต่สมัยก่อน ในครั้งนี้เรามีโอกาสมาพูดคุยเรื่องขั้นตอนการทำเบียวบุกับคุณคาตาโอกะ โคโตะ ผู้สืบทอดรุ่นที่ 3 ของร้านคาตาโอกะเบียวบุ (Kataoka Byoubu) ร้านทำฉากบังตาเบียวบุหนึ่งเดียวในโตเกียว มีช่างฝีมือประจำอยู่ 10 คน คอยสร้างสรรค์ฉากเบียวบุแสนงาม ร้านตั้งอยู่ในซอยเล็กห่างจากโตเกียวสกายทรี (Tokyo Skytree) แค่เพียง 1 นาทีเท่านั้น

คุณคาตาโอกะมีทรงผมและการเจาะหูที่ดูมีสไตล์แตกต่างจากภาพลักษณ์ของช่างฝีมือที่จินตนาการเอาไว้พอสมควร แต่เมื่อเริ่มพูดถึงเรื่องงานขึ้นมา ก็สัมผัสได้ถึงอารมณ์และบุคลิกที่สมกับเป็นช่างฝีมือจริงๆ

คุณคาตาโอกะทำงานเป็นช่างเบียวบุมา 7 ปีแล้ว ก่อนหน้านั้นระหว่างที่มีโอกาสไปเรียนต่อระยะสั้นที่อเมริกา เขาเริ่มรู้สึกได้ถึงความสำคัญของกิจการทำเบียวบุของครอบครัวซึ่งก็เป็นหนึ่งในวัฒนธรรมดั้งเดิมของญี่ปุ่น และตัดสินใจที่จะสืบทอดกิจการของร้านต่อ

กิจการร้านคาตาโอกะเบียวบุที่สืบทอดมานานกว่า 70 ปี

กิจการของร้านคาตาโอกะเบียวบุเริ่มขึ้นที่นี่ มุโคจิมะ (Mukojima) ในเขตซุมิดะของโตเกียวตั้งแต่ปี 1946 หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 สิ้นสุด ในยุคนั้นส่วนใหญ่จะทำฉากกั้นที่เรียกว่าเซคคุเบียวบุ (Sekku Byoubu) เน้นใช้สำหรับงานเทศกาลต่างๆ ของญี่ปุ่น เช่น เทศกาลเด็กผู้หญิง (Hinamatsuri) และเทศกาลวันเด็กผู้ชาย (Tango no Sekku) นอกจากนี้ยังทำคิงเบียวบุ ฉากปิดทองคำเปลวสำหรับใช้ในงานเฉลิมฉลองอย่างงานแต่งงานและงานเลี้ยง

เบียวบุที่อยู่ในชีวิตประจำวันมีการเปลี่ยนแปลงรูปแบบต่างๆ ไปตามยุคสมัย ปัจจุบันมีการทำเบียวบุตามสั่ง (made to order) ซึ่งเป็นการนำชุดกิโมโน รูปถ่าย ภาพวาด และอื่นๆ มาตกแต่งบนเบียวบุ

คุณภาพและความงามของฉากเบียวบุที่นี่ได้รับการยอมรับจากเรียวกังและโรงแรมต่างๆ เช่น ซาวาโนะยะเรียวกัง (Sawanoya Ryokan) หนึ่งในเรียวกังที่ได้รับความนิยมจากนักท่องเที่ยวก็เลือกใช้เบียวบุของที่นี่ตกแต่งผนังเช่นกัน

ภาพคุณอิชิฮาระ ซาโตมิ (Ishihara Satomi) นักแสดงสาวชาวญี่ปุ่นที่อวดโฉมในชุดกิโมโนงดงามหน้าเบียวบุบนป้ายโฆษณารถไฟใต้ดินโตเกียวเมโทรจากโฆษณาชุด Find my Tokyo ตอนสถานีรถไฟโอชิอาเกะ โตเกียวสกายทรี (Oshiage Station 'SKYTREE') บนสายฮันโซมง (Hanzomon Line) ก็มาถ่ายกันที่ร้านคาตาโอกะเบียวบุนี่แหละ

เทคนิคทำเบียวบุที่สืบทอดจากรุ่นสู่รุ่น

คุณคาตาโอกะช่วยอธิบายขั้นตอนการทำเบียวบุให้เราฟัง โดยบอกว่ามีทั้งหมด 5 ขั้นตอน ก่อนอื่นคือการทำโครงไม้

โครงไม้สนญี่ปุ่นประกอบเข้าโครงโดยไม่ใช้ตะปูเหล็ก จากนั้นจึงนำกระดาษญี่ปุ่นที่แช่น้ำให้ขยายตัวดีมาทากาวแป้งเปียกแล้วปะทับบนโครงเพิ่มความแข็งแรง รวมเรียกขั้นตอนนี้ว่าโฮเนะ ชิบาริ (การมัดโครง)

เมื่อกาวแห้งดีแล้วถึงจะเริ่ม 3 ขั้นตอนต่อไป ได้แก่ มิโนะฮาริ (การติดกระดาษไล่ระดับให้คาบเกี่ยวซ้อนกัน เหมือนเวลาทำเสื้อฟางกันฝนมิโนะ) มิโนะโอซาเอะ (การใช้แปรงไล่อากาศทำให้กระดาษติดเรียบแน่น) และ ฟุคุโระฮาริ (การติดกระดาษทับหน้า) แต่ละชั้นของกระดาษญี่ปุ่นที่ติดไปก็ยิ่งช่วยเสริมความแข็งแรงให้กับฉากเบียวบุทั้งบาน

ภาพการทำงานของช่างเบียวบุ / Picture courtesy of KATAOKA BYOUBU

ขั้นตอนสุดท้ายคือการปิดทองคำเปลว เงินเปลว ติดภาพ รูปถ่าย หรือของประดับอื่นๆ ก็เป็นอันเสร็จ

ภาพการทำงานของช่างเบียวบุ / Picture courtesy of KATAOKA BYOUBU

คุณคาตาโอกะบอกว่าเวลาที่ติดกระดาษญี่ปุ่น ต้องมีการปรับปริมาณน้ำและความเข้มข้นของกาวแป้งเปียกไปตามฤดูกาล สภาพอากาศ ความชื้น และวัสดุที่ใช้ด้วย ซึ่งของอย่างนี้กำหนดตายตัวไม่ได้ ประสบการณ์เลยสำคัญมาก

ลองทำคาราคุริเบียวบุอันจิ๋ว

เขตซุมิดะเป็นที่รู้จักกันมานานว่าเป็นเมืองแห่งช่างและงานฝีมือ มีโรงงานเล็กๆ มากมายซึ่งผลิตงานฝีมือแบบดั้งเดิมที่สืบทอดต่อกันมาตั้งแต่สมัยเอโดะ โรงงานผลิตนาฬิกาและสบู่ก็มีมาตั้งแต่สมัยเมจิ โรงงานหลายแห่งเปลี่ยนส่วนหนึ่งของโรงงานให้เป็นสตูดิโอและพิพิธภัณฑ์ขนาดเล็ก เพื่อให้ผู้คนได้มาสัมผัสกับเทคนิคศิลปะและผลิตภัณฑ์ดั้งเดิมที่สืบทอดกันมาตั้งแต่อดีตได้ง่ายขึ้น

ที่ร้านคาตาโอกะเบียวบุก็มีกิจกรรมทำคาราคุริเบียวบุ (Karakuri Byoubu) ราคาไม่รวมภาษีคนละ 3,300 เยน สำหรับกลุ่มตั้งแต่ 10 คนขึ้นไปและจองล่วงหน้า

คาราคุริเบียวบุเป็นเบียวบุกลที่เปิดปิดได้รอบด้านแบบที่อิชิฮาระ ซาโตมิลองทำในหนังโฆษณาเลย กิจกรรมรองรับภาษาญี่ปุ่นและอังกฤษ

ซื้อของฝากของที่ระลึก

มุมหนึ่งของร้านมีเบียวบุขนาดเล็กใหญ่และสินค้าจากกระดาษญี่ปุ่นให้เลือกมากมาย ใกล้ๆ กับร้านมีที่ทำการไปรษณีย์ด้วย ซื้อเสร็จจะส่งส่งพัสดุไปต่างประเทศเลยก็ได้

หนึ่งในเบียวบุที่ร้านคาตาโอกะเบียวบุทุ่มเทฝีมือทำขึ้นคือโฮคุไซเบียวบุ ที่ประดับด้วยภาพพิมพ์ลายทัศนียภาพ 36 มุมของภูเขาไฟฟูจิอันโด่งดังของจิตรกรอุคิโยะเอะ คัตสึชิกะ โฮคุไซ มีจำหน่ายที่ร้านค้าภายในพิพิธภัณฑ์ซุมิดะโฮคุไซ (Sumida Hokusai Museum) ด้วย

หนึ่งในนั้นคือภาพภูเขาไฟฟูจิกับคลื่นยักษ์แบบข้างบนนี้ที่หลายคนต้องเคยเห็นผ่านตากันมาแล้วแน่ๆ

ไปตามหาความงามแบบดั้งเดิมของญี่ปุ่นกัน

ถ้ากำลังมองหาของฝากหรือของที่ระลึกขนาดกะทัดรัดและเต็มไปด้วยเสน่ห์แบบญี่ปุ่นๆ ลองมาดูเบียวบุสวยๆ จากฝีมือช่างที่ร้านคาตาโอกะเบียวบุกันได้

เอาไปวางประดับในบ้านก็เพิ่มความเก๋แบบญี่ปุ่น มองดูทีไรต้องนึกถึงทริปเที่ยวแสนสนุกในโตเกียวอย่างแน่นอน