โอเซจิเรียวริ อาหารมงคลรับปีใหม่

โอเซจิเรียวริ อาหารมงคลรับปีใหม่

วันปีใหม่ของชาวญี่ปุ่นเป็นช่วงเวลาของครอบครัว คนที่ออกไปทำงานต่างจังหวัดก็มักกลับไปจังหวัดบ้านเกิดของตัวเอง ไปหาพ่อแม่หรือปู่ย่าตายาย พอขึ้นวันที่ 1 มกราคมก็จะมานั่งล้อมวงกันทานโอเซจิเรียวริ (Osechi : おせち料理) ชุดอาหารสำหรับเทศกาลปีใหม่

โอเซจิเรียวริจะทำล่วงหน้าเพื่อไว้ทานช่วงปีใหม่ ที่มาของการทำโอเซจิเรียวริมีหลายเรื่อง เช่น งดใช้ไฟในช่วงปีใหม่เพื่อไม่ให้เทพเจ้าแห่งไฟพิโรธ ไม่ต้องใช้ฟืนใช้ไฟจะได้ป้องกันอัคคีภัยช่วงปีใหม่ หรือไม่ก็เพื่อให้ทุกคนพักผ่อน ไม่ต้องทำงานบ้านช่วงปีใหม่

จากที่ได้ถามเพื่อนคนญี่ปุ่นมาเค้าก็บอกว่าตอนเด็กๆ จำได้ว่าคุณแม่จะเตรียมทำอาหารชุดโอเซจิเรียวริเอาไว้ตั้งแต่ช่วงสิ้นปี แต่ละอย่างจะสามารถเก็บไว้ได้หลายวันแล้วก็ทำปริมาณเยอะมาก เพื่อเอาไว้ทานกันอย่างน้อย 2 - 3 วันตลอดช่วงปีใหม่เลย เพราะสมัยก่อนพอช่วงปีใหม่ปุ๊บ ร้านรวงจะปิดหมดทุกที่ ไม่มีที่ไหนเปิดตลอดเหมือนสมัยนี้ นอกจากต้องเหนื่อยกับการซื้อหาวัตถุดิบและปรุง ความสะดวกสบายของยุคนี้ก็อาจจะเป็นอีกเหตุผลนึงที่ทำให้เด็กๆ รุ่นใหม่มีโอกาสรู้จักโอเซจิกันน้อยลง

Photo by Pixta

ประเภทของอาหารที่อยู่ในชุดโอเซจิเรียวริก็ไม่ใช่ของแปลกอะไรมากมาย แต่มีความพิเศษตรงที่แต่ละอย่างจะมีแฝงความหมายดีๆ เอาไว้ทั้งนั้น ถ้าเทียบแล้วก็คล้ายกับชื่อขนมหวานของไทยพวก ทองหยิบ ทองหยอด ฝอยทองนั่นเอง ปัจจุบันมักจะใส่กล่องซ้อนกันอย่างน้อย 2 - 3 ชั้น แต่อันที่จริงหน้าตาและการจัดแต่งอาจจะต่างกันไปตามแต่ละท้องถิ่น มาดูตัวอย่างบางส่วนของอาหารโอเซจิเรียวริและความหมายดีๆ กันดีกว่า

คาซุโนะโกะ

Photo by Pixta

คาซุโนะโกะ (Kazu no ko : 数の子) คือไข่ปลานิชิน (ปลาแฮร์ริงชนิดหนึ่ง) สีออกเหลืองนวลๆ นำไปเล่นคำโดยเขียนคันจิว่า 二親 สื่อถึงเด็กจำนวนมากที่เกิดมาจากพ่อแม่สองคน เหมือนเป็นการอวยพรให้มีลูกเต็มบ้านหลานเต็มเมือง

คุโระมาเมะ

Photo by Pixta

คุโระมาเมะ (Kuromame : 黒豆) ถั่วดำต้มหวาน คำพ้องเสียงของมาเมะยังแปลได้ว่าขยันขันแข็งและร่างกายแข็งแรง จึงทานถั่วดำเพื่อเปรียบว่าจะได้มีร่างกายแข็งแรงตลอดปี

การต้มถั่วจะต่างกันเล็กน้อยระหว่างภูมิภาคคันโตและคันไซ ฝั่งคันโต (แถวโตเกียว) จะต้มให้เปลือกถั่วย่น เปรียบเหมือนอายุยืนยาวจนผิวเหี่ยวย่นเหมือนเปลือกถั่ว แต่ฝั่งคันไซ (แถวโอซาก้า) จะต้มให้เปลือกถั่วไม่ย่น เปรียบเหมือนยังคงหนุ่มสาวไม่แก่ง่ายๆ

ทาสึคุริ หรือ โกะมาเมะ

Photo by Pixta

ทาสึคุริ (Tazukuri : 田作り) ปลาอิวาชิ (ซาร์ดีน) ตัวเล็กตากแห้ง ผัดคั่วกับน้ำตาล โชยุ และมิรินจนแห้ง รสออกหวานๆ เค็มๆ

คันจินี้แปลว่าทำไร่ทำนา ที่มาคือสมัยก่อนมีการนำปลาอิวาชิมาใช้เป็นปุ๋ยตอนทำนา แล้วได้ผลผลิตข้าวดีร่วมห้าหมื่นกระสอบ เขียนเป็นคันจิได้ว่า 五万米 เลยมีอีกชื่อคือ โกะมาเมะ โดยรวมคือการขอให้ผลิตผลสมบูรณ์

คุริคินตง

Photo by Pixta

คุริคินตง (Kurikonton : 栗きんとん) ขนมหวานจากเกาลัดเชื่อมคลุกผสมกับเกาลัดและมันเทศบด คำว่าคินตงเขียนเป็นคันจิได้ว่า 金団 แปลได้สองอย่างคือ ดังโกะสีทอง (金色の団子) หรือฟูกฟุตงทอง (金色の布団) ช่วยเสริมโชคเรื่องทรัพย์สินเงินทอง

คมบุมากิ

Photo by Pixta

คมบุมากิ (Konbumaki : 昆布巻き) สาหร่ายคมบุห่อปลานิชิน อย่างที่อธิบายเกี่ยวกับปลานิชินไปอันแรกว่าหมายถึงพ่อแม่ เลยเอามาเทียบกับคำว่า โยโร (養老) ที่แปลว่าสุขสบายยามแก่เฒ่า จับคู่กับสาหร่ายคมบุ ที่เปลี่ยนเสียงเป็น โคบุ รวมกลายเป็นคำว่า โยโรโคบุ ซึ่งแปลว่า ความดีใจ (よろこぶ : 喜ぶ) มีแต่ความหมายดีๆ เข้ากับปีใหม่

ดาเตะมากิ

Photo by Pixta

ดาเตะมากิ (Datemaki : 伊達巻) ไข่เนื้อฟูม้วนเป็นวง ด้านนอกเป็นรอยหยักหน้าตาน่ารัก ม้วนไข่ตอนเป็นแท่งยาวดูเหมือนม้วนคัมภีร์ สื่อถึงความรอบรู้ จึงเหมือนเป็นการอธิษฐานให้ประสบความสำเร็จในการเล่าเรียนหาความรู้

โคฮาคุคามาโบโกะ

Photo by Pixta

คามาโบโกะ (Kamaboko : かまぼこ) คือลูกชิ้นปลาแบบญี่ปุ่น มีทั้งแบบสีขาวล้วนและแบบผสมสีชมพู นิยมนำมาตัดแล้วสลับกันให้เป็นสีขาวชมพู อิงตามสีขาวแดงซึ่งนิยมใช้ในงานมงคลของญี่ปุ่น สีแดงหมายถึงความยินดีและมีอำนาจไล่สิ่งชั่วร้าย สีขาวหมายถึงความศักดิ์สิทธิ์และความบริสุทธิ์ผุดผ่อง รูปร่างครึ่งวงกลมของคามาโบโกะยังดูเหมือนพระอาทิตย์ขึ้น สื่อถึงการเริ่มต้นปีใหม่

เอบิ

Photo by Pixta

กุ้ง (Ebi : えび) ตัวของกุ้งที่โค้งงอและมีหนวดยาว ถูกเอาไปเปรียบเทียบเหมือนคนสูงอายุที่หลังค่อมและหนวดเครายาว เป็นการอธิษฐานให้อายุยืนนยาวจนแก่เฒ่า

นามาซุ

Photo by Pixta

นามาซุ (Namasu : なます) ไช้เท้าและแครอทหั่นฝอยดองด้วยน้ำส้มสายชูผสมน้ำตาล อันนี้เป็นการแทนสีแดงขาวของ มิซุฮิกิ เชือกกระดาษสำหรับตบแต่งซองจดหมายและของขวัญ เป็นการอธิษฐานให้ครอบครัวมีความสงบสุข

ปลาไท

Photo by Pixta

ไท (Tai : 鯛) ปลาชนิดหนึ่งในอันดับปลากะพง มีราคาแพง ถือเป็นอาหารประจำงานเลี้ยงฉลองและงานมงคล ชื่อคล้องกับคำว่า เมเดไท (medetai : めでたい) ที่แปลว่าน่ายินดีมีมงคล

เร็งคง

Photo by Pixta
รากบัว (Renkon : れんこん) เชื่อกันว่าในบ่อน้ำที่ดินแดนสุขาวดีมีดอกบัวบานอยู่ รากบัวจึงแทนความบริสุทธิ์ปราศจากสิ่งมัวหมอง ส่วนรูในรากบัวที่มองทะลุได้ก็เอาไปเปรียบว่า ให้ปีใหม่นี้เป็นปีที่มองเห็นสิ่งต่างๆ ได้ชัดเจน ทำอะไรได้อย่างราบรื่น

โกะโบ

Photo by Pixta
โกะโบ (Gobo : ごぼう) ผักที่เอาส่วนรากมาทาน รากของโกะโบจะทอดยาวฝังแน่นลงไปในดิน อธิษฐานให้รากฐานของครอบครัวแข็งแรงหรือกิจการของครอบครัวประสบความสำเร็จ

คิงคัง

Photo by Pixta

ส้มจี๊ดคิงคัง (Kinkan : 金柑) อันนี้เป็นการเล่นคำจากเสียงอ่าน โดยเปลี่ยนตัวอักษรคันจิเป็น 金冠 ที่แปลว่ามงกุฎทอง สื่อถึงการมีโชคลาภในด้านทรัพย์สินเงินทอง

ซาโตะอิโมะ

Photo by Pixta

ซาโตะอิโมะ (Satoimo : 里芋) เป็นเผือกชนิดหนึ่ง ซาโตะอิโมะของญี่ปุ่นจะมียางเหนียวลื่นอยู่ในเนื้อเป็นเอกลักษณ์ ต่างจากเผือกในไทยที่เนื้อจะแห้งเป็นแป้ง เมื่อเอาเผือกไปปลูก จากหัวเดียวจะแตกหัวย่อยออกมาเรื่อยๆ สื่อถึงการอธิษฐานให้มีลูกหลานเยอะ

โอเซจิแบบหาทานได้ง่ายๆ

นี่คือส่วนหนึ่งของอาหารที่อยู่ในชุดโอเซจิ ยังมีอีกหลายอย่างมาก และบางพื้นที่บางภูมิภาคก็อาจมีอาหารพิเศษเฉพาะเป็นของตัวเองด้วย

ตอนนี้พอใกล้ถึงเดือนธันวาคม ตามห้างหรือแม้แต่ร้านสะดวกซื้อก็จะออกโฆษณาเปิดรับสั่งจองชุดโอเซจิกันล่วงหน้า พอไปซูเปอร์มาร์เก็ตก็มีขายคุริคินตง คมบุมากิ และอาหารสำหรับใส่ในโอเซจิให้เลือกมากมาย ซึ่งก็เป็นโอกาสดีสำหรับชาวต่างชาติอย่างเราที่อยากลองทานโอเซจิดูบ้างเพราะหาซื้อหาลองได้ง่าย ถ้ามาเที่ยวญี่ปุ่นช่วงปีใหม่พอดีก็ลองไปซื้อมาชิมกันได้