เกร็ดความรู้ภาษาญี่ปุ่น "คากามิโมจิ" ทำไมต้องเป็นโมจิกับกระจก

คากามิโมจิ โมจิกระจก?

โมจิ ถือเป็นอาหารที่ชาวญี่ปุ่นนิยมทานมากในช่วงปีใหม่ บางบ้านถึงกับตำโมจิทานกันเองเลยก็มี โมจิตำสดจะนิ่มมาก ทานเปล่าๆ ก็ได้ หรือโรยด้วยผงถั่วบดคินาโกะแล้วราดน้ำเชื่อมจากน้ำตาลทรายแดงอีกหน่อยก็อร่อย ตามร้านค้าและซูเปอร์มาร์เก็ตก็มีขายโมจิแบบก้อนแข็งทรงสี่เหลี่ยม เอาไปปิ้งแล้วจิ้มทานกับโชยุ หรือใส่ในซุปร้อนกับอาหารหม้อไฟนาเบะทั้งหลาย

ในช่วงนี้เองคนญี่ปุ่นจะปั้นโมจิเป็นก้อนกลมแล้ววางส้มไว้ข้างบนหนึ่งลูกเพื่อใช้เป็นของถวายให้กับเทพโทชิกามิ เทพเจ้าแห่งปีใหม่ มีชื่อเรียกโมจิแบบนี้โดยเฉพาะว่า คากามิโมจิ (Kagami mochi : 鏡餅)

คำว่า คากามิ (Kagami : 鏡) ที่จริงแปลว่า กระจก แล้วทำไมโมจินี้ถึงถูกเรียกว่ากระจกล่ะเนี่ย

อันที่จริงเป็นการเปรียบโมจิแทนกระจก กระจกในที่นี้ไม่ใช่กระจกเงาแบบปัจจุบัน แต่เป็นกระจกแบบโบราณที่ทำจากสัมฤทธิ์ ด้านหนึ่งจะขัดให้เรียบจนเงา สามารถส่องเห็นภาพสะท้อนได้ กระจกกลมแบบนี้มักถูกใช้ในพิธีกรรมที่เกี่ยวกับเทพเจ้า อีกความเชื่อหนึ่งคือกระจกเป็นเหมือนที่สถิตของเทพเจ้า จึงเอาโมจิมาปั้นเป็นก้อนกลมให้รูปร่างใกล้เคียงกับกระจกแล้วจัดเป็นของถวาย เหมือนได้ต้อนรับปีใหม่พร้อมกับเทพเจ้านั่นเอง

ความหมายที่แฝงอยู่ในคากามิโมจิ

Photo by imgdive

ต้นกำเนิดของคากามิโมจิมาจากกระจกก็จริง แต่การประดับคากามิโมจิก็ยังแฝงความหมายดีอื่นๆ ไว้อีก ส่วนหนึ่งก็เช่น

- โมจิก้อนใหญ่เล็กวางซ้อนกัน
ให้เป็นปีที่มีแต่เรื่องดีๆ ซ้อนกัน = เข้ามาเรื่อยๆ

- ส้มไดได
ส้มพันธุ์หนึ่งที่มีรสเปรี้ยวและขม นิยมเอาไปทำเป็นแยม ชื่อไดไดนำไปเล่นกับคำว่า 代々子孫繁栄 (ไดไดชิซงฮันเอ) ที่แปลว่ามีลูกหลานสืบสกุลไม่ขาด

- ลูกพลับตากแห้งเสียบไม้
ลูกพลับ ในภาษาญี่ปุ่นเรียกว่า คาคิ นำไปเล่นคำโดยเขียนว่า 嘉来 แปลว่าความโชคดีมาเยือน ถือเป็นสิ่งที่มีชื่อมงคล ผลลูกพลับตากแห้งเสียบไม้ยังอาจสื่อถึงดาบ หนึ่งในสามราชกกุธภัณฑ์ของพระจักรพรรดิตามตำนานเทพญี่ปุ่นด้วย (ดาบ : ลูกพลับเสียบไม้, มณีมากาทามะ : ส้ม, กระจก : โมจิ)

- กิ่งต้นอุระจิโระ
ต้นเฟิร์นพันธุ์หนึ่ง ใบด้านบนเป็นสีเขียว ใบด้านหลังเป็นสีขาว ไม่มีส่วนเข้มมืด สื่อถึงจิตใจขาวบริสุทธิ์ อีกความหมายคืออายุยืนยาวจนผมขาวเหมือนหลังใบอุระจิโระ

คากามิโมจิที่ถวายเสร็จแล้วเอาไปทำอะไร

คากามิโมจิที่ถวายเสร็จแล้วมักนำมาทานกันในวันที่ 11 มกราคม แต่เดิมสมัยที่ยังใช้ก้อนโมจิกลมทั้งก้อน เวลาจะเอามาทำอาหารก็ต้องแบ่งให้เป็นชิ้นเล็กๆ ก่อน แต่จะไม่ใช้วิธีหั่นด้วยมีด เพราะดูเหมือนการคว้านท้อง ไม่ค่อยเป็นมงคลเท่าไหร่ เลยใช้วิธีทุบก้อนโมจิให้แตกด้วยค้อนไม้

ถ้าเอาตามลักษณะการทุบโมจิจะใช้คำกริยาว่า วารุ แปลว่าทำให้แตก แต่คำว่าแตกนี่ก็ฟังดูไม่ค่อยมงคลสำหรับปีใหม่ เลยเลี่ยงไปใช้คำว่า คากามิบิราคิ (Kagamibiraki : 鏡開き) ที่แฝงความหมายถึงการเริ่มต้น การมุ่งสู่หนทางที่ดี เหมาะกับช่วงปีใหม่

ปัจจุบันนี้ถ้าไปซื้อคากามิโมจิแบบสำเร็จรูปตามร้านค้า เค้าจะใช้วิธีทำแพ็กเกจเป็นรูปก้อนโมจิกลมๆ แล้วใส่โมจิที่หั่นเป็นก้อนเล็กเรียบร้อยแล้วไว้ข้างในแทน เอาไปใช้ทำของกินได้ง่ายขึ้น ที่นิยมมากคือใส่ซุปที่เรียกว่าโอโซนิ

อีกเมนูคือ ชิรุโกะ ถั่วแดงต้มหวานใส่โมจิ ช่วงอากาศหนาวๆ ตอนปีใหม่ พอได้ซดโอโซนิหรือชิรุโกะร้อนๆ ก็ทำให้อุ่นขึ้นมาเลย ที่สำคัญคืออร่อยด้วย!