ไปสัมผัสวิถีเซ็น ผ่านการอมลูกอมใน 7 นาที ที่วัดไทโซอิน เกียวโต (Taizoin Temple, Kyoto)

สัมผัสวิถีเซ็นผ่านลูกอม

กินข้าวไปดูทีวีไป ฟังเพลงระหว่างเดินทางไปทำงาน เดินไปเล่นสมาร์ทโฟนไป ในชีวิตประจำวันเรามักทำกิจกรรมหลายอย่างควบคู่ในเวลาเดียวกัน

มีคำพูดหนึ่งในของพุทธศาสนาคือ เกียวจูซากะ (Gyojuzaga) หมายถึง การเคลื่อนไหวร่างกายในชีวิตประจำวันอย่างการเดินการนั่ง พุทธศาสนาโดยเฉพาะโลกของเซ็น (*1) กำหนดว่าการทำอากัปกิริยาเหล่านี้ล้วนเป็น "การฝึกบำเพ็ญ" และสิ่งสำคัญคือการรวบรวมสมาธิไปที่ การเดินว่าเดิน การนั่งว่านั่ง

*1：เซ็น (Zen)……เป็นนิกายหนึ่งในพุทธศาสนา

ที่วัดไทโซอิน (Taizoin Temple) วัดเซ็นที่เกียวโตซึ่งอยู่ภายในวัดเมียวชินจิ (Myoshinji Temple) นั้น เราสามารถไปฝึกบำเพ็ญแบบเซ็นซึ่งเป็นการตั้งสมาธิกับสิ่งใดสิ่งหนึ่งได้ โดยที่นี่จะให้ลูกอมมาใช้ในการฝึก การอมลูกอมจนกว่าจะละลายจนหมดจะใช้เวลาประมาณ 7 นาที ลองก้าวเข้าสู่ประตูแห่งโลกของเซ็นกันเถอะค่ะ

รวบรวมสมาธิต่อการกระทำเพียงอย่างเดียวต่อหน้าธรรมชาติ

หลังจากเดินเข้าไปเรื่อยๆ ภายในบริเวณวัดจะพบกับวิหารหลัก ด้านหน้าวิหารหลักจะมี เอ็งกาวะ (Engawa) หรือเฉลียงไม้กระดานของบ้านญื่ปุ่นที่กว้างขวาง ด้านหน้าเอ็งกาวะมีกระถางใบบัวขนาดใหญ่ตั้งเรียงราย เป็นสวนที่เต็มไปด้วยต้นไม้เขียวขจี ที่นี่คือบริเวณที่เราทดลองฝึกฮิโตสึบุ โนะ เซ็น (Hitotsubu no Zen) โดยใช้ลูกอม

"ฮิโตสึบุ โนะ เซ็น" เป็นการฝึกรวบรวมสมาธิให้อยู่กับการอมลูกอมเพียงอย่างเดียว เป็นการทดลองฝึกบำเพ็ญแบบเซ็นตามคำสอนเรื่อง "เกียวจูซากะ" เริ่มจากซื้อชุดทดลอง (ราคา 300 เยน) ที่วางอยู่ตรงเอ็งกาวะกันก่อนค่ะ ข้างในมีแผ่นพับคำอธิบายและวิธีการฝึกพร้อมลูกอม 1 เม็ด คำอธิบายมีภาษาอังกฤษเขียนกำกับด้วย

หลังจากนั้นนั่งหันหน้าไปที่สวนและยืดหลังให้ตรง ปล่อยเท้าอยู่ในท่าที่ผ่อนคลาย หายใจเข้าออกช้าๆ ใน 1 นาที ให้ได้ประมาณ 4-5 รอบ เมื่อรู้สึกว่าจิตใจสงบลงแล้ว ก็เริ่มอมลูกอมไว้ในปาก แล้วตั้งสมาธิไปที่การอมลูกอม

ลูกอมทำมาจากน้ำมันของส้มยูซุที่เก็บได้ที่วัดไทโซอิน และบัวบกสมุนไพรที่มีฤทธิ์ในการทำสมาธิ ส่วนไส้ของลูกอมเป็นผงต้นสน เมื่อลูกอมกลิ้งอยู่ในปาก จะมีรสชาติเปรี้ยวๆ หวานๆ แบบส้มกระจายอยู่ภายในปาก หลังจากอมไปสักพักจะรู้สึกถึงรสสัมผัสแบบสากๆ แล้วก็ค่อยๆ หายไป

พอเพ่งสมาธิไปที่ลูกอม ทำให้วิวหรือเสียงรอบข้างเริ่มเลือนหายไป เหมือนตอนถ่ายภาพที่เราปรับโฟกัส คุณจะรู้สึกถึงลมที่พัดมาสัมผัสผิวและเสียงใบไม้ไหวเพียงเล็กน้อยเท่านั้น

ในพุทธศาสนายังมีคำสอนอื่นอีกว่า เน้นประสบการณ์มากกว่าคำพูด หรือฟุริวมนจิ (Furyumonji ตื่นรู้เกิดจากใจกับใจ ไม่ใช่จากคำพูด)

สิ่งที่นำมาบอกเล่าในบทความนี้เป็นความรู้สึกและบรรยากาศที่ผู้เขียนได้สัมผัสตอนที่ไปเก็บข้อมูล แต่ความรู้สึกที่ได้สัมผัสย่อมแตกต่างกันในแต่ละบุคคล จึงอยากให้ลองไปสัมผัสโลกแห่งเซ็นกันดูนะคะ

เดินเล่นภายในวัด พร้อมฟังออดิโอไกด์ฟรีไปด้วย

ขอแนะนำออดิโอไกด์ฟรี ON THE TRIP แอพพลิเคชั่นบนสมาร์ทโฟน เพื่อการมาไหว้ขอพรที่วัดไทโซอิน รองรับทั้งภาษาอังกฤษ ภาษาจีน และภาษาญี่ปุ่น ผู้บรรยายคือคุณไดโกะ มัตสึยาม่า รองเจ้าอาวาส ทำให้เราสามารถเพลิดเพลินไปกับเรื่องราวเกี่ยวกับวัดไทโซอิน เช่น "ฮิโตสึบุ โนะ เซ็น" ได้

"เฮียวเน็นซึ (Hyonenzu)" ภาพเขียนพู่กันหมึกจีนที่เป็นสมบัติชาติ อยู่ด้านหน้าวิหารหลัก

ในการฝึกบำเพ็ญตนแบบเซ็น อาจารย์จะตั้งปุจฉา (คำถาม) ให้วิสัชนา (คำตอบ) ในระหว่างที่นั่งซาเซ็น (Zazen) (*2) คำตอบมีเพียงคำตอบเดียวซึ่งมีเพียงอาจารย์เท่านั้นที่รู้ พระที่บำเพ็ญตนจะใคร่ครวญเกี่ยวกับคำถามไปเรื่อยๆ จนได้คำตอบออกมา

*2: ซาเซ็น…..การนั่งสมาธิแบบเซ็น เป็นการฝึกบำเพ็ญตนด้วยการนั่งหลังตรงแล้วรวบรวมสมาธิ

ในศตวรรษที่ 15 มีพระกะโซ (*3) ชื่อว่า โจเซ็ตสึ (Josetsu) ได้วาดภาพพู่กันที่ชื่อว่า "เฮียวเน็นซึ" เป็นภาพชายคนหนึ่งพยายามจับปลาดุกในแม่น้ำด้วยเฮียวตัน (*4)

ภาพนี้แสดงปุจฉาที่ว่า "จะจับปลาดุกตัวลื่นด้วยเฮียวตันที่ผิวลื่นได้อย่างไร" โดยด้านบนของภาพเป็นวิสัชนาที่ตัวแทนพระของนิกายเซ็นในเกียวโต 31 รูป เขียนไว้

การจะจับปลาดุกด้วยเฮียวตัน หากคิดตามตรรกะแล้วเป็นเรื่องที่ยาก แต่ถ้าคิดแบบข้ามกรอบของตรรกะไป เหล่าพระในนิกายเซ็นตอบคำถามนี้อย่างไร ภายในภาพที่อัดแน่นไปด้วยปัญญาความรู้ของพระในนิกายเซ็น ภาพนี้จึงได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกชาติ

พอเข้าสู่ยุคประมาณศตวรรษที่ 18 ก็เริ่มมีกฎว่าไม่เปิดเผยปุจฉาและวิสัชนาแก่คนอื่น เพราะว่าการที่รู้วิสัชนาไม่ได้หมายความว่าเข้าใจจริงๆ แต่เราควรคิดด้วยตนเองจนพบวิสัชนา นี่เป็นการสะท้อนถึงคำสอน "ฟุริวมนจิ" นั่นเอง

*3：กะโซ……พระที่สามารถวาดภาพได้

*4：เฮียวตัน (น้ำเต้า)……พืชในตระกูลแตง มีลักษณะพิเศษคือด้านบนและล่างโค้งออก ในขณะที่ตรงกลางเว้าโค้งเข้าไป

สวนเซ็นญี่ปุ่นที่สื่อถึงความสวยงามที่เป็นอนิจจัง ไม่เปลี่ยนแปลง

Picture courtesy of Taizoin

Picture courtesy of Taizoin

สวนญี่ปุ่นหลายแห่งในวัดไทโซอินก็มีเสน่ห์เช่นกัน ในฤดูใบไม้ผลิมีซากุระพันธุ์กิ่งย้อย (Shidarezakura) ในฤดูใบไม้ร่วงมีใบไม้เปลี่ยนสีที่ร้อนแรงราวไฟที่ลุกโชน แต่งแต้มสีสันให้กับสวน

สวนโยโคเอ็น (Yokoen) ที่อยู่ด้านในสุดของวัดมีบ่อน้ำเฮียวตันซึ่งมีรูปร่างเหมือนเฮียวตันอยู่ ว่ากันว่าที่นี่มีปลาดุก 2 ตัวอาศัยอยู่ เป็นแสดงความสร้างสรรค์ต่อปุจฉาในภาพ "เฮียวเน็นสึ" ให้เห็นว่า "สามารถจับปลาไว้ในเฮียวตันได้" นั่นเอง

ที่สวนโยโคเอ็นปลูกดอกไม้ในสี่ฤดู ลักษณะของสวนจึงเปลี่ยนไปในแต่ละฤดูกาล ต่างกับสวนโมโตะโนบุ (Motonobu) สวนหินญี่ปุ่นหรือคาเรซังซุย (Kareisansui) ที่สามารถชมได้เฉพาะในช่วงการมาไหว้ขอพรพิเศษอย่างในฤดูซากุระบานนั้น ไม่ว่ามากี่ครั้งก็มีลักษณะเช่นเดิม กล่าวคือ สวนแห่งนี้สร้างขึ้นจากแนวความคิดของ "ความงามที่ไม่เปลี่ยนแปลง" ที่ดึงเอาคุณค่าจากสิ่งที่ไม่เปลี่ยนแปลงออกมานั่นเอง

ที่วัดไทโซอินคุณสามารถสัมผัสได้ทั้งความไม่เที่ยงที่เปลี่ยนแปลงเสมอและความงามที่ไม่มีวันเปลี่ยน

ชิมชาและขนมญี่ปุ่นที่ห้องชา

ถ้าสั่งเมนูที่ร้านค้าในสวน จะนั่งพักกินชิมมัทฉะและขนมญี่ปุ่น (เซ็ทละ 500 เยน) ได้ที่ไดคิวอัน (Daikyuan) ขนมน่ารักๆ ที่มีรูปเฮียวตันและปลาดุก ด้านในสอดไส้ผลไม้แห้งตามฤดูกาล มีรสชาติเปรี้ยวๆ หวานๆ เป็นขนมออริจินัลของวัดไทโซอิน

ถ้านั่งที่ริมหน้าต่างจะสามารถชมวิวของสวนโยโคเอ็นได้ ตอนที่ผู้เขียนไปเก็บข้อมูลเป็นช่วงเดือนมิถุนายนที่ต้นไม้เขียวชอุ่ม ได้ยินเสียงน้ำทำให้รู้สึกสบายใจ

มีของฝากออริจินัลให้เลือกซื้อกันอย่างเต็มที่

ที่วัดไทโซอินมีของฝากที่วางขายแค่ที่นี่เท่านั้นมากมาย

"เครื่องรางแบบสายคล้องรูปปลาดุก" หน้าตาน่ารักๆ

เครื่องรางแบบสายคล้องรูปปลาดุกเป็นไม้แกะสลักด้วยมือ (ชิ้นละ 800 เยน) หนวดปลาดุกทำจากเชือก แม้ดูเรียบง่ายแต่เป็นของฝากที่เต็มไปด้วยความหมาย หน้าตาของปลาแต่ละตัวจะแตกต่างกันเล็กน้อย ลองเลือกปลาดุกตัวที่ชอบดูนะคะ

"น้ำหอมแบบทา" กลิ่นแบบญี่ปุ่น หอมติดทน

น้ำหอมแบบทา: 800 เยน/ชิ้น

เครื่องรางที่เป็นน้ำหอมแบบทามี 2 กลิ่น ได้แก่ กลิ่นซากุระและมัทฉะ ทั้งหมดได้ผ่านการปลุกเสก (*5) มาแล้ว เป็นเครื่องรางที่พกติดตัวง่าย หรือใช้เติมกลิ่นให้กับกระดาษชิ้นเล็กๆ เพื่อวางไว้ในจดหมายให้หอมที่เรียกกันว่า ฟุมิโค (Fumiko)

*5：การปลุกเสก…..เป็นพิธีสวดอธิษฐานเพื่อให้ได้รับพรและการคุ้มครองจากสิ่งศักดิ์สิทธิ์ตามแบบพุทธศาสนานิกายเซ็น

"สบู่" ที่สายออร์แกนิคต้องดีใจ

สบู่ส้มยูซุ (ราคา 300 เยน) สบู่ซากุระ (400 เยน) สบู่ดอกบัว (500 เยน)

เป็นสบู่ที่พัฒนาและผลิตขึ้นด้วยความร่วมมือกับ "เกียวโตชะบงยะ (Kyoto Shabonya)" ร้านเครื่องสำอางออร์แกนิคในเกียวโต ส้มยูซุและดอกบัวเป็นวัตถุดิบเก็บได้จากวัดไทโซอิน ส่วนกลิ่นซากุระผลิตขึ้นในธีมของซากุระพันธุ์กิ่งย้อยที่บานอยู่ในวัดไทโซอิน

นอกจากนี้ยังมีของฝากในแบบของวัดไทโซอินอื่นๆ อีก เช่น เสื้อยืดลายปลาดุกน่ารักๆ และ "โบคุเซคิ (Bokuseki)" ภาพเขียนพู่กันญี่ปุ่นที่เจ้าอาวาสเป็นผู้เขียน

บทส่งท้าย

รองเจ้าอาวาสมัตสึยามะกล่าวว่า "การจดจ่อกับกระทำแต่ละอย่างๆ ตั้งใจ เช่น แค่การอมลูกอม แค่การกินข้าว จะทำให้เราสัมผัสได้ถึงความหวานของลูกอมหรือความอร่อยของอาหารได้ ถ้าเราตั้งสมาธิกับสิ่งที่ทำอยู่ในขณะนี้ เราจะรับรู้ได้ถึงความดีงามของสิ่งนั้นซึ่งปกติไม่เคยสังเกตเห็นมาก่อนก็เป็นได้"

เมื่อเราเพ่งมองการกระทำของตัวเอง เราอาจได้เห็นตัวเองในด้านที่ไม่เคยสังเกตเห็นมาก่อน ลองสัมผัสกับความรู้สึกเช่นนี้ผ่านลูกอม 1 เม็ดดูนะคะ

ข้อมูลประกอบ

ค่าเข้าไหว้สักการะ: ผู้ใหญ่ 600 เยน เด็กนักเรียนประถมและมัธยม 300 เยน

วัดไทโซอิน (วัดทัตชู)

35 Hanazonomyoshinji-cho, Ukyo-ku, Kyoto-shi, Kyoto 616-8035

In cooperation with Taizoin, ON THE TRIP